Omkoperij volgens de regels (JMD quoted in Knack)

Hebben golfstaat Qatar en grootmacht Rusland de Wereldbekers van respectievelijk 2018 en 2022 met smeergeld binnengehaald? Een onderzoek van het Ethisch Comité van de Wereldvoetbalfederatie moet daarover duidelijkheid scheppen. 'Je kunt je afvragen wie in  de beklaagdenbank zit: Qatar of de FIFA zelf', zegt journalist James Dorsey.

Het FIFA-hoofdkwartier in Zürich mag zich opmaken voor roerige weken. Het langverwachte corruptierapport van Michael Garcia is eindelijk af. De voormalige openbaar aanklager van de staat New York is een van de voorzitters van het Ethisch Comité van de FIFA. Hij moet een antwoord geven op de vraag die de geloofwaardigheid van de Wereldvoetbalbond erg dreigt te besmeuren: hebben Rusland en Qatar de toewijzing van de Wereldbekers van 2018 en 2022 via omkoping binnengehaald? Garcia's 200.000 pagina's tellende rapport wordt momenteel door het Ethisch Comité bestudeerd, dat daarna zal besluiten over verdere stappen, onder meer of Garcia's rapport openbaar wordt gemaakt. Het Ethisch Comité opereert onafhankelijk binnen FIFA en was in het leven geroepen om voor meer transparantie en integriteit te zorgen bij 's werelds grootste sportbond.

Het onderzoek van Garcia heeft journalisten niet belet om zelf een en ander uit te spitten, vooral dan over de kandidatuur van Qatar. Zo publiceerde The Sunday Times in juni een lijvig rapport op basis van 'miljoenen geheime brieven, e-mails en bankafschriften' waaruit volgens de Britse krant onomstotelijk blijkt dat Qatar, per capita het rijkste land ter wereld, zijn Wereldbeker zou hebben gekocht. De Britten gingen daarvoor de handel en wandel van Mohammed Bin Hammam na, voormalig ondervoorzitter van de FIFA en ten tijde van de toewijzing in 2010 een van de 22 stemgerechtigde leden van het Uitvoerend Comité van FIFA. Normaal mogen 24 leden stemmen, maar twee voetbalbonzen werden preventief geschorst omdat ze ervan verdacht werden hun stem te hebben verkocht. Volgens The Sunday Times was de corruptie zelfs met die schorsingen nog niet buiten de deur: de krant beweert dat Bin Hammam, een Qatarese zakenman die ondertussen levenslang werd gebannen als FIFA-lid, meer dan 5 miljoen dollar zou hebben uitgedeeld aan Afrikaanse voetbalbonzen, om zo de Afrikaanse stemmen binnen het Uitvoerend Comité te ronselen. De steun van toenmalig FIFA-ondervoorzitter Jack Warner zou 1,6 miljoen hebben gekost. Warner wachtte het corruptieonderzoek niet af en nam ondertussen ontslag uit al zijn sportmandaten.

Dat het onderzoek een nieuwe klap betekent voor het al wankele imago van de Wereldvoetbalfederatie wil Michel D'Hooghe niet horen. Het is maar hoe journalisten zo'n verhaal kaderen, vindt D'Hooghe, een van de langst zittende leden in het Uitvoerend Comité van de FIFA. 'De Wereldvoetbalfederatie heeft zelf het initiatief genomen om deze zaak tot op de bodem uit te spitten, net om te bewijzen dat er voor malafide praktijken geen plaats is bij de FIFA', zegt de erevoorzitter van Club Brugge en de Belgische voetbalbond. 'We sluiten onze ogen niet voor wat misgaat en doen er ook daadwerkelijk iets aan, dat bewijst het diepgravende onderzoek van Garcia. Maar u kunt ook zoals veel van uw collega's besluiten: wanneer drie FIFA-leden corrupt blijken, moet heel de organisatie wel rot zijn. Terwijl diezelfde organisatie toch 325 miljoen tevreden leden telt en net een evenement organiseerde, het WK, waar de wereld als één man enthousiast over was.' Zoals alle leden van het Uitvoerend Comité werd D'Hooghe ook ondervraagd door Garcia - niet als verdachte, voor de duidelijkheid. De Belg begreep daaruit dat diens onderzoek niet alleen Rusland, Qatar of FIFA's Uitvoerend Comité behandelt. 'Ook hoe de andere kandidaten zich hebben gedragen tijdens het biedingsproces komt aan bod.' Dat betekent dat België evengoed op de radar zit: ons land was samen met Nederland kandidaat om de Wereldbeker van 2018 te ontvangen.

De algemene verwachting is dat Garcia niet met schokkende onthullingen zal komen. 'Aangezien er geen smoking gun is, geen echt bewijs van omkoping, lijkt dat een logische conclusie', zegt James Dorsey, journalist en academicus, en de auteur van de gezaghebbende blog The Turbulent World of Middle East Soccer . Dorsey weet waar het onderzoek van Garcia vermoedelijk op zal

vastlopen: 'Er kan onmogelijk een onderscheid worden gemaakt tussen wat Bin Hammam deed om de kandidatuur van zijn thuisland te promoten en wat hij deed om zijn eigen (mislukte) kandidatuur als opvolger van FIFA-voorzitter Sepp Blatter te ondersteunen.'

Bin Hammam fungeert in deze als de perfecte zondebok. De Qatarese Wereldbekerorganisatie distantieerde zich van haar invloedrijke landgenoot. Dorsey gelooft überhaupt niet dat er bij de toewijzing van de Qatarese Wereldbeker corruptie in het spel was, in

ieder geval niet volgens de toenmalige FIFA-procedures. 'Qatar gaf een veelvoud uit van het budget van zijn concurrenten en sponsorde een congres voor de Afrikaanse voetbalbonden. De Qatari's hebben ook de voorzitters van enkele Afrikaanse bonden met stemgerechtigde leden naar Doha uitgenodigd en die mensen daar goed gefêteerd. Volgens de regels van de FIFA mocht dat allemaal, dus in feite is er geen probleem. Je kunt het Qatar niet kwalijk nemen dat het de grijze zones in de reglementering

opzocht. En als mensen hier nu alsnog een probleem van maken, kun je je afvragen wie hier nu op de beklaagdenbank zit: Qatar of de Wereldvoetbalbond zelf.' Wellicht zal Michael Garcia in zijn eindrapport strengere regels vragen voor toekomstige kandidaturen, zodat ten minste formeel duidelijk is waar vrijgevigheid eindigt en waar omkoperij precies begint.

Wat het onderzoek ook oplevert, vast staat dat Qatar stilaan een belangrijke positie verwerft in het wereldvoetbal. De Franse topclub PSG bestormt de voetbalhemel sinds ze in 2011 eigendom werd van de Qatarese koninklijke familie. Het trotse FC Barcelona werd verleid om voor het eerst in zijn geschiedenis een shirtsponsor aan te nemen: Qatar Airways. En dan is er nog het ambitieuze Aspire- project (zie kader) dat zich zelfs in het Belgische voetbal laat voelen.

En waarom laten de Qatari's de miljoenen zo vloeien? Dat wordt volgens James Dorsey in het Westen totaal verkeerd begrepen: 'Het gaat niet om een frivole bezigheid voor verveelde oliesjeiks of een heel dure vorm van country branding . De Qatarezen dromen ook iet van prestige en winst hoeft er al helemaal niet te worden gemaakt, daarvoor hebben ze hun olie en gas. Nee, het voetbal is een van de vele middelen waarmee de Qatari's hun soft power willen ontwikkelen.'

Qatar wil zich verankeren in het Westen, beweert Midden-Oostenkenner Dorsey. Dat doet de Golfstaat via zijn link met de belangrijkste Europese voetbalclubs, via zijn luchtvaartmaatschappij die van Doha het knooppunt tussen de oostelijke en westelijke wereld maakte, en via Al Jazeera, de dominante stem binnen de oosterse media. Bovendien lokt Qatar afdelingen van 's werelds grootste universiteiten naar de Golf en verwerft het en masse westerse kunst. 'Qatar profileert zich als een baken van stabiliteit in een voor het Westen moeilijke, onrustige regio. Als een bruggenhoofd dat echt niet vallen mag', vult Dorsey aan. 'Hoe belangrijk het is de sympathie van het Westen te verwerven, beseften de Qatarezen in 1990, toen Koeweit de internationale gemeenschap achter zich kreeg nadat het was aangevallen door Irak. Qatar bevindt zich geopolitiek in een soortgelijke positie, met buren die de Golfnatie niet gunstig gezind zijn en militair veel sterker staan. Hun buitenlands beleid - waar gerust ook voetbalaankopen onder vallen - is een strategie om soft power te kopen.'

Het zal de Qatarezen ongetwijfeld koud op de nek gevallen zijn dat hun Wereldbeker in de westerse pers wordt verbonden met corruptie en zelfs met slavernij. Er duiken de laatste tijd veel getuigenissen op over de mensonwaardige levensomstandigheden van de honderdduizenden Aziatische gastarbeiders die in Qatar aan de slag zijn. De laatste drie jaar zouden er niet minder dan 400 Nepalezen en 500 Indiërs zijn overleden in werkgerelateerde omstandigheden, cijfers die bevestigd worden door de ambassades van die landen. 'Qatar is een gewetenloos land', verklaarde Sharan Burrow, secretaris-generaal van het Internationaal Vakverbond, die prompt eiste dat de toekenning van het WK voetbal zou worden herzien. Want voor de Wereldbeker worden 8 voetbaltempels, 70.000 hotelkamers én een nieuwe stad voor 200.000 inwoners gebouwd - en het zullen niet de inheemse Qatarezen zijn die de troffels hanteren.

'Zo zit hun maatschappij nu eenmaal in elkaar', vertelt James Dorsey. 'En daar bestaat ook geen goede oplossing voor. Verleen iedereen gelijke rechten in een land waar amper 12 procent van de inwoners staatsburger is en 88 procent buitenlander, en je bent van vandaag op morgen de controle over je eigen staat kwijt. Al jaren publiceert Amnesty International vernietigende rapporten over de levensomstandigheden van de contractarbeiders in Qatar, maar de volgende ochtend zijn die alweer vergeten. Het is hypocriet van het Westen om dit nu plots te zien als een groot probleem, terwijl het voortdurend zaken doet met de Golfstaten, die allemaal met een dergelijk demografisch deficit kampen. In het Midden-Oosten begint men de corruptiebeschuldigingen en die hele anti- Qatarsfeer stilaan te zien als islamofobie. Als vooroordelen tegenover Arabieren. In Qatar hopen ze in ieder geval op een vorm van verontschuldiging wanneer het rapport van Michael Garcia met een sisser zou aflopen.'

Een overtreding die wel aan de Qatari's kleeft, is de stemmenruil tussen Qatar en Spanje-Portugal voor het WK van 2018. Toen bleek dat de Wereldbekers van 2018 en 2022 op dezelfde conferentie zouden worden toegekend, sloten de Spaans-Portugese (2018) en de Qatarese (2022) delegatie een monsterverbond om elkaar stemmen te bezorgen. Qatar won zijn stemronde vlot, Spanje en Portugal eindigden verrassend op de tweede plaats, na Rusland. Delegatieleden van de Belgisch-Nederlandse kandidatuur voor 2018 hadden nochtans voordien aangegeven dat ze met het Iberische kamp amper rekening hielden, omdat het inhoudelijk als de zwakste van de vier kandidaturen werd gezien.

Dat die stemmenruil heeft plaatsgevonden, gaf FIFA-voorzitter Blatter zelf toe in een BBC-interview, nota bene vlak nadat een intern onderzoek had uitgesloten dat er met stemmen was gemarchandeerd binnen het Uitvoerend Comité. Blatter sprak van een ruil van zeven stemmen: exact het aantal dat het Spaans-Portugese bod binnenhaalde. Of de affaire opnieuw zal worden opgerakeld door Garcia, moet nog blijken.

Het meest concrete bezwaar tegen de Qatarese Wereldbeker is daarbij nog onvermeld gebleven: het is er simpelweg te heet. Michel D'Hooghe, voorzitter van de Medische Commissie binnen de FIFA, pleit ervoor om het toernooi niet in juni te laten plaatsvinden, zoals gebruikelijk is voor Wereldbekers: 'Qatar beschikt over koeltechnologie om de wedstrijden en trainingen bij 21 graden te laten doorgaan. Mijn medische terughoudendheid betreft niet de sporters zelf, maar iedereen eromheen. Een WK brengt tienduizenden mensen op de been: toeschouwers, journalisten, omkaderend personeel. Het valt niet te verkiezen dat zij in omstandigheden van veertig graden en meer de hort op moeten.'

FIFA-voorzitter Blatter suggereerde om het toernooi op te schuiven naar november-december, mogelijk met een finale vlak voor kerst. Dat is geen sinecure. De Europese competities zien hun kalender doorgeknipt en zullen fikse compensaties vragen. Ook de contracten met sponsors en media zullen opnieuw onderhandeld worden en het is maar de vraag of zij een winter-WK wel zo interessant vinden. 'Momenteel toetst FIFA bij alle stakeholders af wat de mogelijkheden zijn. Een beslissing komt er volgend jaar in de lente', aldus D'Hooghe.

DOOR JEF VAN BAELEN

Copyright © 2014 Roularta Media Group. Alle rechten voorbehouden